OSMANLI DEVLETİ ESNAF TEŞKİLATI VE DÖNEM GÖRSELLERİNDE YER ALAN KILIK KIYAFET ÖZELLİKLERİ
Anahtar Kelimeler:
Osmanlı Esnafı, Esnaf Giyimi, Geleneksel GiyimÖzet
Osmanlı Devletinde sosyal, kültürel ve ekonomik yapının en önemli unsurlarından biri, temelleri ahilik geleneklerine dayanan esnaf teşkilatıdır. Osmanlı esnafı belirli düzenlemeler, sıkı kurallar ve gelenekler çerçevesinde yapılanmıştır. Dönemin sosyal, ekonomik ve askerî hayatına önemli katkıları olan esnaf teşkilatının belirlemiş olduğu kurallardan biri de teşkilat üyelerinin kılık kıyafetleri ile ilgilidir. Belirlenen kurallar dâhilinde düzenlenen esnaf kılık kıyafetleri, Osmanlı Dönemi erkek giyimi ile paralellik göstermektedir. Bununla beraber esnaf grupları içinde bazı önemli farklılıklar Osmanlı esnafların birbirinden görünüm olarak da ayrılmasını sağlamıştır. Çalışmada betimsel araştırma yöntemlerinden nitel araştırma modeli çerçevesinde dönem görselleri ile birlikte yazılı dokümanlar ve belgeler incelenmiştir. Ulaşılan görsel ve dokümanlar farklı esnaf gruplarını temsil edecek şekilde sınıflama yapıldıktan sonra, giysi özellikleri bakımından farklılık arz edenler ve görsellerde net bilgilere ulaşılan veriler çalışma kapsamına alınmıştır. Toplamda 15 farklı esnafın (fırıncı, attar, aşçı, berber, helvacı, tulumbacı, ciğerci, simitçi, hamal, kahveci, saka, peyk, çömlekçi, bekçi, kayıkçı) yer aldığı çalışmada, görsel kaynak olarak minyatür, gravür, kartpostal, resim ve fotoğraflar kullanılmıştır. Esnaf giyiminde ergonomik koşulların dikkate alınarak giysilerin şekillendiği, katlı giyim özelliklerinin esnaf giyiminde devam ettirildiği ve şedd ile şalvarın sembolik ve işlevsel anlamda esnaf giyiminin ortak ve ayrılmaz parçaları olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma, kültürün sürdürülebilirliği kapsamında, geleneksel giysi tarzlarının gelecek kuşaklara aktarılması ve yapılacak olan alan araştırmalarına örnek teşkil etmesi açısından önem arz etmektedir.
Referanslar
AKBAŞ Halil Emre, BOZKURT Serdar, YAZICI Kübra, “Osmanlı Devletinde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi ile Karşılaştırılması” Muhasebe Ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 9, 2018, s.165-202. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/507425
ASLANTÜRK Ahmet ve SUNAR, Mert, Elbise-İ Antika Osmanlı Kıyafetleri, Metamorfoz Yayıncılık, İstanbul, 2018.
ATASEVER, Muhammet, “Yesevî’de Bel Bağlamak”, Asia Minor Studies, C.11(1), 2023, s.1-20. https://Doi.Org/10.17067/Asm.1210743
ATASOY, Nurhan, Osmanlı Kıyafetleri Fenerci Mehmed Albümü, Koç Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
ATASOY, Nurhan, 1582: Surname-i Hümayun: Düğün Kitabı, Koçbank Yayınları, İstanbul, 1997.
ÂTIL Esin, Levni ve Surname Bir Osmanlı Şenliğinin Öyküsü, Koçbank Yayınları, İstanbul,1999.
BAYRAM Fahriye ve ALTINDAĞ Ülkü, “Topkapı Sarayı Arşivinden 19. Yüzyıl Fotoğrafları”, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2008.
BAYRAM, Selahattin, “Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilâtı ve Esnaf Loncaları” İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 21, 2021,s. 81-115 Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/10263
CEBECİOĞLU, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Yayınları, İstanbul, 2009.
CİLOŞOĞLU Melike ve ELMAS Hüseyin, “Lale Devri'nde (1718-1730) Jean Baptiste Van Mour'un Tablolarındaki Erkek Giyimlerinin İncelenmesi”, İdil Dergisi, C. 64, 2019, s. 1757-1766. https://Doi.Org/: 10.7816/İdil-08-64-12
DALVİMART, Octavien, Osmanlı Kostümleri. (Çeviren: Ali Bertay), İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul 2012.
DİNÇER, Kübra, “19. yy Osmanlı Esnaf Birliklerinin ve Mensubu İşyerlerinin Şirketlere ve Cemiyetlere Dönüştürme Denemesi ve Sonuçları” İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2016, (Yüksek Lisans Tezi), s.1 Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=SzFg5NcyFvQV8TBclrZHcQ&no=w84gg92jDeYNkQMgIyNBqg
GÖLPINARLI, Abdülbaki, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı. İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul 2011.
GÖZELLER, Ali, “Osmanlı’da Fotoğrafçılığın Gelişimi ve Yıldız Sarayı Fotoğraf Albümleri Koleksiyonu” Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, C. 21, 2021, s.100-117. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2039528
GÜLER, İbrahim, “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Esnaf ve Zanaatkârları ve Sorunları Üzerine Gözlemler” Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2, 2000, s.121-158. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/217460
GÜNDÜZÖZ, Güldane, “Tasavvuf Kültüründe Hırka, Âlem ve Seccâde”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi. C. 64, 2017, s.79-94. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/438381
GÜNER, Deniz “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kıyafet yasakları” Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, C.37, 2023, s. 598-608. https://Doi.Org/10.29000/rumelide.1406053.
KAL’A, Ahmet “Esnaf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, TDV Yayınları, İstanbul 2007, s.423-621.
KESKİN KOÇ Neslihan İlknur, “Osmanlı Şiirinin Önemli Bir Görsel Kaynağı Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü” Türkiyat Mecmuası, C. 26(2), 2016, Erişim adresi: s.247-265. 10.18345/iuturkiyat.282715
KILINÇ, Nurgül, “Şalvar”, Ahilik Ansiklopedisi, C. 3, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yayınları, Ankara 2017.
KIRPIK, Güray, “Osmanlı’da Hamallık Mesleği Ve İlgili Arşiv Belgeleri”, Hak İş Uluslararası Emek Ve Toplum Dergisi, C. 2(3), 2015 s. 220-233. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/84786
KOCA, Emine ve KOÇ, Fatma “Kıyafetnameler ve Ralamb’ın Kıyafet Albümün’deki 17. Yüzyıl Osmanlı Toplumu Giysi Özelliklerinin İncelenmesi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. C.9 (11), 2014, s. 371-394. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7557
KOCA, Emine, “18 ve 19 Yüzyıl Osmanlı Erkek Modası” Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, C. 7, 2009, s. 63-81. Erişim adresi: https://isamveri.org/pdfdrg/D02907/2009_7/2009_7_KOCAE.pdf
KOCA, Emine, “Osmanlıda Yapılan Kılık Kıyafete İlişkin Reformların Erkek Giysilerinin Biçimsel Özelliklerine Etkileri” Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Kongresi, 2012, s. 664-681.
KOCA, Emine, KOÇ, Fatma, “19 Yüzyıl Osmanlı Gezici Esnaflarının Giyim Kuşam Özellikleri”, Uluslararası Türk ve Dünya Kültüründe Kahramanmaraş Sempozyumu, 2013.
KESKİN KOÇ, Neslihan İlknur, “Osmanlı Şiirinin Önemli Bir Görsel Kaynağı Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü” Türkiyat Mecmuası, C. 26(2), 2016, s.247-265.
KOÇU Reşat Ekrem, Tarihte İstanbul Esnafı, Doğan Kitap Evi, İstanbul 2002.
KOYUNCU Nuran, “Osmanlı Devleti’nde Esnaf Gediklerinin Hukuki Esasları, Gelişimi ve İlgası” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 26(2), 2018, s. 47-76. https://Doi.Org/10.15337/Suhfd.431651
KURU Songül ve PAKSOY Candan, “Anadolu’da Ayakkabı ve Cumhuriyet Dönemi Ayakkabı Kültürü”, 38. Icanas Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 2008, s.821-836.
MUSLU, Ramazan, “Türk Tasavvuf Kültüründe Tarikat Kıyafetleri ve Sembolik Anlamları”, Ekev Akademi Dergisi, C.36, 2008, s. 43-66. http://dx.doi.org/10.9737/hist.2020.967
OSMAN HAMDİ BEY ve LAUNAY, Marie De Launay, 1873 Yılında Türkiye’de Halk Giysileri Elbise -İ Osmaniyye (Les Costumes Populaires Turquie ), Sabancı Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1999.
ÇETİN Ökkeş Hakan ve ÇELİK Emine Ünzile, “Elbise-İ Atika-İ Osmaniye” History Studies, C.12 (6), 2020, s. 307-333.
ÖNDER Mehmet “Konya’da Erkek Giyimleri” Türk Etnografya Dergisi. C. 3, 1958, s. 78-79. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2158325
ÖNTUĞ, Murat, SOYSAL Mehtap, “Gezginlerin Gözünden Gravürlere Yansıyan XVIII ve XIX. Yüzyıl İstanbul Şehir Yapıları ve Günümüz Karşılaştırması” Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.5, 2020, s. 85-112. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1371380
ÖZDEMİR Elif ve TEZCAN Hülya, “Osmanlı Toplumunda Kadın Giyiminin Seyyahlar Üzerinden İncelenmesi”, International Social Mentality And Researcher Thinkers Journal (Smart Journal) Dergisi, C. 8 (61), 2022, s. 1203-1214. http://dx.doi.org/10.2922 8/smryj.63375
ÖZENDEŞ, Engin, Abdullah Freres Osmanlı Sarayının Fotoğrafçıları, Yapı kredi Yayınları, İstanbul 1998.
ÖZTUNÇ Hüseyin Baha “Osmanlı Devleti’nde Kartpostal Kullanımı ve Yasaklı Kartpostallar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C.67, 2020 s. 541-561. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4274
PAPİLA, Aytül, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşma Döneminde Resim Sanatının Ortaya Çıkışı ve Osmanlı Kimliğinin Resimsel Anlatımı”, Sanat ve Tasarım Dergisi, C.1(1), 2008, s. 117-134. Https://Doi.Org/10.18603/Std.02349
SANDALCI, Mert, Max Fruchtermann Kartpostalları, Koçbank Yayınları, İstanbul 2000, s. 292-561-420.
SERENTİ, “Osmanlı’da Lonca Teşkilatı ve Esnaflık” Erişim adresi: Http://www.Serenti.Org/Osmanlida-Lonca-Teskilati-Ve-Esnaflik/,11.06.2024
SEVİM Mustafa, Gravürlerle Türkiye İstanbul 3, Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara 2002.
ARIĞ SEZER Ayten, “Türklerde Kıyafetin Kısa Tarihi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.22, (64-65-66), 2006, s. 141-160. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/680789
SUBAŞI, Oktay (2019). “Osmanlı Esnafının Sosyo Ekonomik ve Kültürel Hukuku” Marmara Üniversitesi Orta Doğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2019, (Yüksek Lisans Tezi), s.21.
YENER, Enise “Ankara’da Erkek Kıyafetleri”, Türk Etnografya Dergisi C.15, 1976 s.125-135.
YILDIRIM, Zafer, “Osmanlı Devleti’nde Esnafın Genel Özellikleri ve XVIII. Yüzyıl Konya Esnafıyla İlgili Bazı Tespitler”, International Journal Of New Approaches İn Social Studies, C. 5(1), 2021, s. 305-321. Https://Doi.Org/10.38015/Sbyy.947262
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Ahu Fatma Mangır
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
