BAHRİYE VEKÂLETİNİN KURULUŞU: MECLİS TUTANAKLARINA DAYALI BİR İNCELEME
Anahtar Kelimeler:
Bahriye Vekâleti, TBMM, donanma, bütçeÖzet
- Dünya Savaşı’nın ardından Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalamasıyla Osmanlı donanması müttefiklerin kontrolüne geçmiş ve donanmanın önemli bir kısmı Haliç’e çekilmiştir. İstiklal Harbi sırasında Türk donanmasının önemli gemileri müttefik güçlerin denetimine bırakılmış, küçük tonajlı gemiler ise kıyı bölgelerinde güvenlik sağlamak amacıyla görevlendirilmiştir. 1920 yılında Umur-ı Bahriye Müdüriyeti kurulmuş ve bu müdüriyet, deniz yoluyla yapılan nakliye görevlerini daha sistemli bir şekilde yönetmek amacıyla faaliyetlerine başlamıştır. Müdüriyet, Karadeniz üzerinden gelen Sovyet yardımlarının güvenliğini sağlayarak bu yardımların karaya ulaşmasını temin etmekle yükümlü olmuş, modern Türk Deniz Kuvvetlerinin temellerini atmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldıktan sonra denizcilik faaliyetleri daha da önem kazanmış ve donanmanın yeniden yapılandırılması sürecine hız verilmiştir. 1924 yılında Bahriye Vekâletinin bütçesi görüşülmüş ve donanmanın önemi vurgulanarak bağımsız bir bakanlık olarak yapılandırılması gerektiği üzerinde durulmuştur. Çalışmada özellikle Türkiye Büyük Millet Meclisi zabıt tutanakları, arşiv belgeleri, süreli yayınlar, telif ve tetkik eserlerden faydalanılmıştır.
Referanslar
Arşiv Belgeleri
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) Fon Kodu: 30-18-1-1, Yer Bilgisi: 13-19-5.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Bilgisi: 4-40-14.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) Fon Kodu: 30-18-1-2, Yer Bilgisi: 12-48-19.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) Fon Kodu: 30-18-1-1, Yer Bilgisi: 26-68-16.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) Fon Kodu: 30-18-1-1, Yer Bilgisi: 26-57-7.
Resmi Kaynaklar
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 7/1, İçtima 20, 24.03.1340 (Pazartesi).
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 8, İçtima 21, 25.03.1340 (Salı).
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 10, İçtima 1, 1.11.1340 (Cumartesi).
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 11, İçtima 25, 22.12.1340 (Pazartesi).
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 11, İçtima 28, 29.12.1340 (Pazartesi).
Telif ve Tetkik Eserler
AKOY, Çağatay Mete ve Eğilmez, Utku Cihan, Milli Mücadele Döneminde Denizcilik Faaliyetleri, Sahil Güvenlik Dergisi, S. 39, Ekim 2019, s. 18-20.
ATABEY, Figen, “Millî Mücadele Döneminde Trabzon Nakliyat-ı Bahriye Kumandanlığı ve Faaliyetleri”, 100. Yılında Mondros Mütarekesi ve Karadeniz’de Milli Mücadele Uluslararası Sempozyumu, C. 2, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon 2019, s. 635-653.
ATABEY, Figen, Cumhuriyet Donanmasının Oluşum ve Gelişim Süreci (1923-1938), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 59, 2023, s. 317-340.
BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Büyük Atatürk ve Türk Denizciliği, Deniz Kuvvetleri Basımevi, İstanbul 1969.
BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Cumhuriyet Donanması, Deniz Basımevi, İstanbul 1967.
BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi, C. IV, Deniz Basımevi, İstanbul 1974.
ÇOKER, Fahri, Bahriyemizin Yakın Tarihinden Kesitler, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Karargâh Basımevi, Ankara 1994.
ÇOKER, Fahri, Cumhuriyet Bahriyesi Nasıl Kuruldu, Deniz Kuvvetleri Dergisi, S. 560, 1994, s. 60-78.
ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C. 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1953.
EYİCEOĞLU, Celal, Geçmişte ve Şimdi Gölcük Deniz Fabrikaları, Donanma Dergisi, Ekim 1962, s. 1-17.
GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Harbi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993.
GÜRDENİZ, Cem-Yüceliş, Erdoğan, Cumhuriyet Donanması 1923-2000, Seyir Hidrografi Oşinografi Dairesi, İstanbul 2000.
HERGÜNER, Mustafa, İkinci Dünya Savaşında Türk Denizciliği, Kastaş Yayınevi, İstanbul 2011.
IŞIN, Mithat, İstiklal Harbi: Deniz Cephesi, Genelkurmay Başkanlığı, Ankara 1946.
KARADOĞAN, Umut C., Milli Mücadele Yıllarında Türk Bahriyesinin Durumu ve Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 27, S. 81, 2011, s. 603-650.
MÜTERCİMLER, Erol, Kurtuluş Savaşı’na Denizden Gelen Destek; Sovyetler Birliği’nden Alınan Yardımlar Kuva-yı Milliye Donanması, Yaprak Yayınları, İstanbul 1992.
ORAN, Erdoğan, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Kurum Olarak Bahriye Vekâleti”, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara 2012 (Doktora Tezi).
ÖZCAN ERDAL, Burcu, 1924 Bahriye Bütçesi Görüşmeleri Işığında Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türk Donanması, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. 10, S. Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı, 2023, s. 109-126.
ÖZÇELİK, Selahattin, Donanma-yı Osmani Muavenet-i Milliye Cemiyeti, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000.
Türk İstiklal Harbi Deniz Cephesi ve Hava Harekâtı, Cilt 5, Genelkurmay Başkanlığı Yayınevi, Ankara 1964.
ÜNLÜ, Rasim, “Atatürk Döneminde (1923-1938) Cumhuriyet Bahriyesinin Oluşumu ve Gelişim Süreci”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul 1996 (Doktora Tezi).
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Mustafa Ersagun Dalan
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
