CUMHURİYET DÖNEMİ ÖĞRETMEN YETİŞTİRME MESELESİ: EĞİTİM ENSTİTÜLERİ HAKKINDA BİR LİTERATÜR DEĞERLENDİRMESİ
Anahtar Kelimeler:
Eğitim, öğretmen, öğretmen yetiştirme, Eğitim EnstitüsüÖzet
Öğretmenlik merkezinde insanı yetiştirmek olan ve kıymetini kolay yitirmeyecek olan kutsal bir meslektir. Bir çocuğun ömrünü şekillendiren öğretmenler, malzemesi insan olan sanatçılardır. Bir ülkenin gelişmesinde, nitelikli insan gücünün yetişmesinde, toplumun maddi manevi değerlerinin gelecek nesillere aktarılmasında en önemli rolün öğretmenlere ait olduğu söylenebilir. Bir ülkenin eğitim sistemi ne kadar mükemmel olursa olsun, eğer o sistemi çalıştıracak öğretmenleri de aynı mükemmellikte yetişmemişse, eğitim sisteminin başarılı olabileceğini söylemek zordur. Cumhuriyet döneminin en büyük eğitim faaliyetlerinden birisi öğretmen yetiştiren kurumların varlığıdır. Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren, eğitim- öğretim ve öğretmen yetiştirmeyi devletin sorumluluğu altına almıştır. Bu dönemde Cumhuriyet yöneticilerinin mücadele ettiği büyük problemlerin arasında halkın ve çocukların eğitimi vardır. Kuruluştan 1940’lı yılların ortasına kadar ilk okulun ülke çapına yaygınlaşması için büyük çaba gösterilmiştir. Bu tarihten itibaren ortaokul öğretmeni yetiştirmek amacıyla eğitim enstitüleri açılmaya başlanmıştır. Eğitim Enstitüleri, 1949-1979 yılları arasında Türkiye’de orta okul öğretmeni yetiştiren neredeyse tek kaynaktır. Cumhuriyet döneminde Anadolu coğrafyasında kurulup gelişmiş, çağdaş ve inkılapçı bir kurum olan eğitim enstitülerinin Türk eğitim tarihine önemli katkıları olmuştur. Bunlardan birincisi, yoksul kesimlerdeki gençlere eğitim imkânı sağlamış olması; ikincisi ise Cumhuriyete inanmış ve ona hizmet edecek, nitelikli öğretmenler yetiştirmiş olmasıdır. Otuz yıl gibi bir sürede ortaöğretime branş öğretmeni yetiştirme sorumluluğunu tek başına yüklenen bu kurum hakkında, yapılan araştırma ve yazılan eserler çok sınırlı kalmıştır. Eğitim Enstitülerine ait mevcut literatür bir araya getirilerek değerlendirmek amaçlanmıştır.
Referanslar
Resmî Kaynaklar
TBMM, 789 Sayılı Maarif Teşkilatına Dair Kanun, Ankara 1926.
TBMM Zabıt Ceridesi, 1945 Bütçe Görüşmeleri, Dönem 7 C. 17, 23 Mayıs 1945.
TBMM Zabıt Ceridesi, Milli Eğitim Bakanlığı Bütçe Görüşmeleri, Dönem 7,C.17, 23 Mayıs 1945.
TBMM Zabıt Ceridesi, Milli Eğitim Bakanlığı Bütçe Görüşmeleri, Dönem 8, C. 24 Aralık 1946.
TBMM Zabıt Ceridesi, Milli Eğitim Bakanlığı Bütçe Görüşmeleri, Dönem 8, 29 Aralık 1947.
Tebliğler Dergisi, Eğitim Enstitüleri Geçici Yönetmeliği, C. 9, S. 423. 19 Mart 1947.
Tebliğler Dergisi, Eğitim Enstitüleri Geçici Yönetmeliği, C. 9, S. 423, 3 Mart 1947).
Tebliğler Dergisi, Eğitim Enstitülerinin Tek Dersler Bölümünü Teşkil Eden, “Resim-İş, Müzik, Beden Eğitimi ve Yabancı Dil Şubelerine” Konan Meslek Dersleri Hakkında Karar C.10, S. 464, 15 Aralık 1947.
Tebliğler Dergisi, Eğitim Enstitüsü 1955 Yönetmeliği, C.18, S. 875, 31 Ekim 1955.
Tebliğler Dergisi, Eğitim Enstitü 1968 Yönetmeliği, C. 31, S. 1530, 25.11.1968.
İstatistik/Yıllıklar
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Milli Eğitim İstatistikleri Yüksek Öğretim 1965-1967, Ankara 1969.
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Milli Eğitim İstatistikleri Yüksek Öğretim 1959-1968, Ankara 1972.
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Milli Eğitim İstatistikleri Yüksek Öğretim 1967-1970, Ankara 1970.
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Milli Eğitim İstatistikleri Yüksek Öğretim 1970-1974, Ankara 1975.
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Milli Eğitim İstatistikleri Yüksek Öğretim 1974-1978, Ankara 1979.
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Milli Eğitim İstatistikleri Yüksek Öğretim 1978-1979, Ankara 1980.
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Milli Eğitim İstatistikleri Yüksek Öğretim 1980-1981, Ankara 1982.
Gazi Eğitim Enstitüsü Öğrenci Rehberi 1963-1964 Öğretim Yılı, Gazi Eğitim Enstitüsü Danışma Kurulu ve Öğrenci Derneği, Ankara 1963.
Gazi Eğitim Enstitüsü Öğrenci Rehberi 1967-1968, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1968.
Gazi Eğitim Enstitüsü Yöneticiler Görev Bölümü, Gazi Eğitim Enstitüsü, Ankara: 1975.
Gazi Eğitim Enstitüsü 1952 Yıllığı (Ankara: Gazi Eğitim Enstitüsü Öğrenci Derneği, 1952.
Gazi Eğitim Enstitüsü Matematik Bölümü Yıllığı, Gazi Eğitim Enstitüsü Matematik Bölümü Öğrencileri, Ankara 1975.
Isparta Eğitim Enstitüsü 1975-1976 Yıllığı. Isparta: Tokoğlu Matbaası, 1976.
MEB, III. Milli Eğitim Şurası, 2-10 Aralık, Ankara 1946.
MEB. IV. Milli Eğitim Şurası, 23-31 Ağustos, Ankara 1949.
Öğretmen Okulları 1965-1966 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1966.
Öğretmen Okulları 1966-1967 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1967.
Öğretmen Okulları 1967-1968 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1968.
Öğretmen Okulları 1968-1969 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1969.
Öğretmen Okulları 1969-1970 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1970.
Öğretmen Okulları 1970-1971 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1971.
Öğretmen Okulları 1971-1972 Yıllığı. Ankara: Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, 1972.
Öğretmen Okulları 1972-1973 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1973.
Öğretmen Okulları 1973-1974 Yıllığı, Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü Planlama Şubesi, Ankara 1974.
Telif/ Tetkik Eserler
ALTUNYA, Niyazi, Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü (1926-1980), Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 2006.
BİNBAŞIOĞLU, Cavit, Öğrencilik ve Öğretmenlik Anıları, Gül Yayınevi, Ankara 2002.
Eğitim Enstitüleri Kurulurken. Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1946.
OĞUZKAN, A. Ferhan, “Orta Dereceli Okul Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi.” Cumhuriyet Döneminde Eğitim, 593-623. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
ÖZTÜRK, Cemil. Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
ÖZTÜRK, Cemil, Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2005.
TÜRER, Ali, Balıkesir’de Necati Öğretmen Okulları (1910-2023), Detay Yayıncılık Ankara 2023.
TOKTAMIŞ, D. Faruk, Bir Öğretmenin Anıları, Kastaş Yayınevi, Birinci Baskı, İstanbul 2008.
Makaleler
AKÜZÜM, Cemal ve Akgündüz, Hasan. “Diyarbakır’da Öğretmen Yetiştirme Deneyimleri” Bilgisayar ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 3, 2014, s. 28-43.
BAŞGÖZ, Rasim. “Cumhuriyet ve Eğitim Enstitüleri” Türk Dili, 29 Ekim 1946.
Bursa Eğitim Enstitüsü 1964-1965 Yıllığı, Büyük Kervan Matbaası, İstanbul 1965.
Bursa Eğitim Enstitüsü Haberler Bülteni, S.3. 1 Aralık 1967.
Cumhuriyetimizin 50. Yılında Konya Selçuk Eğitim Enstitüsü, Konya Selçuk Eğitim Enstitüsü, Konya 1974.
DEMİREL, Muammer ve Sabri Becerikli, “Bursa Eğitim Enstitüsü,” Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 30, S.1, 23 Haziran 2017, s. 341-374.
DEMİREL, Fatih ve Köse, Rukiye. “Eğitim Enstitülerinde Yönetim,” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi C. 21, S.2, 30 Haziran 2019, s. 515-528.
DURU, Kazım Nami, “İlk ve Orta Okullar Esasta Bir Bütün teşkil Eder” Son Posta, 19 Ekim 1946.
DURU, Kazım Nami. “Ortaokul Öğretmenleri, Öğrencilerini Tanımağa Muvaffak Olamıyorlar” Son Posta, 23 Ekim 1946.
“Eğitim Bakanı Son Kararları İzah Ediyor, Ulus, 8 Ekim 1946.
ERGÜN, Mustafa. “Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Çalışmalarının Gelişmesi.” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, Haziran 1987.
ERİM, Nihat “Orta Okul İhtiyacı Karşısında” Ulus, 11 Ekim 1946.
GÖKBERK, M. Ali, “Orta Öğretimde Sınıf Usulü” Yeni Türkiye, 5 Ekim 1946.
KÜÇÜKOĞLU, Adnan, “Türkiye’nin Öğretmen Yetiştirme Serüveninde Eğitim Enstitüleri (Bir Model Olarak Kazım Karabekir Eğitim Enstitüsü)” Kastamonu Eğitim Dergisi 14, S. 2. (Ekim 2006): 377-392.
LEVEND, Agah Sırrı, “Orta Öğretim ve Öğretmen Meselesi” Vakit, 31 Ekim 1946.
LEVEND, Agah Sırrı, “Orta Okullarda Öğrencinin Durumu” Vakit, 12 Kasım 1946.
MEYAN, Hüseyin, “Eğitim Enstitüleri” Kızılırmak, 25 Ekim 1946.
NADİ, Nadir, “Bir Açıklama ve Bir Gerçek” Cumhuriyet, 9 Ekim 1946.
NADİ, Nadir, “Aksayan Bir Tarafımız” Cumhuriyet, 6 Ekim 1946.
OKSAL, Sedat, “Millî Eğitimde Yeni Hamleler” Tanin, 13 Ekim 1946.
“Öğretmen Okulları Eğitim Enstitüleri Haline Getiriliyor, Ulus, 19 Eylül 1946.
Samsun Eğitim Enstitüsü 1969-1970 Yıllığı. Samsun: Samsun Eğitim Enstitüsü 1970.
SİRER, Reşat Şemsettin, “Orta okul Meselemiz” Ulus, 9 Haziran 1945.
“Sunu” Öğretmence, S.1 (1 Mart 1956).
ŞAHİN, Mustafa, “İzmir Eğitim Enstitüsü” Tarih ve Toplum Dergisi 28, S. 225 (Eylül 2002): 34-41.
TUĞRUL, Mehmet, “Eğitim Enstitüleri” Ülkü, 22 Ekim 1946.
Yabancı Diller Eğitim Enstitüsü İngilizce Bölümü Yıllığı. Ankara: Yabancı Diller Eğitim Enstitüsü İngilizce Bölümü Öğrencileri, 1973.
YETKİN, Suut Kemal, “Öğretmen Davası” Ulus, 9 Ekim 1946.
Tezler
ALTUNYA, Niyazi, Gazi Eğitim Enstitüsü Programlarının Değerlendirilmesi 1930-1980, Ankara Üniversitesi, Ankara 1981(Yüksek Lisans Tezi).
ATAR, Ali, İzzet Uyanış Dergisi’ndeki Yazıların Eğitim ve Dönemin Güncel Olayları Açısından İncelenmesi, Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa 2019 (Yüksek Lisans Tezi).
ÇOBAN, İbrahim, “Gazi Eğitim Enstitüsü Resim İş Bölümü’nün Çağdaş Türk Resim Sanatı İçerisindeki Yeri (1932-1973)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara: 1993 (Yüksek Lisans Tezi).
DECKER, Evrim Solmaz, “Eğitim Enstitülerinin Tarih Eğitimindeki Yeri”, İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2014 (Yüksek Lisans Tezi).
KARAKUŞ, Elif, “Gazi Eğitim Enstitüsü Resim İş Bölümü 1932-1980 Dönemi Linol Baskıresim Çalışmaları ve Nevzat Akoral” Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu 2006 (Yüksek Lisans Tezi).
KEYSAN, Mustafa, “Gazi Eğitim Enstitüsü Çıkışlı Ressamların Türk Resim Sanatındaki Yeri” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 1997 (Yüksek Lisans Tezi).
KÖSE, Rukiye, “Eğitim Enstitülerinin Öğretim Programları”, Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bursa 2019 (Yüksek Lisans Tezi).
TEKİN, Halil, “Yabancı Diller ve Gazi Eğitim Enstitüsü Öğrencilerinin Bu Okullara Girmelerinde Etkili Olan Etkenler”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara 1973 (Doktora Tezi).
YEŞİLYURT, Beyhan, “Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Resim-İş Eğitimi bölümünden Mezun Ressamlarımız”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998 (Yüksek Lisans Tezi)
YONUK, Aysun Altunöz, “Gazi Eğitim Enstitüsü Resim İş Bölümü El Yazması Mezuniyet Tezleri Üzerine Bir Araştırma (1933-1978)” Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009 (Doktora Tezi).
İndir
Yayınlanmış
Sürüm
- 2024-12-31 (2)
- 2024-12-31 (1)
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 İsmet Türkmen
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
